Zondag 15

De freethinker kat-en-christus

Zondag 15

Jezus is wat men er van maken wil

We moeten het doen met christologische concepten die hem tot Gods zoon maken. Hadden we niet meer gehad aan een Jezus die een echte sociale vernieuwer was?

De apologeet laat weten dat Jezus zelf het theologisch debat voorop stelde. Wie anno nu meent aan de Jezus van anno 30 te kunnen voorschrijven dat hij de inzichten van de 21ste eeuw had moeten verkondigen ontbreekt het zelfs aan elementair inzicht.
Dat de vraag juist bij iemand opkomt die zich erover verwondert hoe gelovigen hun God die ze eerst uitroepen tot schepper en onderhouder van het hele heelal, in alles wat ze er vervolgens nog over zeggen God op alle manieren maar zo klein mogelijk proberen te maken, komt bij de apologeet niet op. Eerst maakt de christen God tot mens, en alsof dat nog niet genoeg is laten ze hem ook nog zo weinig mogelijk uitstijgen boven het niveau van het jaar dertig.

Heeft de kerk Jezus niet te westers voorgesteld? Is hij niet veel eerder oosters?

De apologeet kijkt verheugd op. Eindelijk een vraag waar hij wat aan heeft! Hij antwoordt dat het juist zo mooi is dat Jezus meebuigt naar iedere tijd en iedere cultuur. Een Jezus die altijd de afdruk is van de mens die erin gelooft staat des te steviger en kan nog eeuwen mee! Je kan van Jezus een platonist maken, je kan hem Jehoshua noemen en helemaal orthodox jood laten zijn, gnostisch, of je kan hem middeleeuws maken en hem van harte laten instemmen met kruistochten en heksenverbranding, of zelfs een marxist en feminist laten zijn.
Het leuke is dus dat de eigenlijke vraag die door de vrijdenker gesteld werd, op deze manier beantwoord kan worden: wat Jezus ooit in werkelijkheid voor persoon is geweest doet er niet toe. In elke tijd kan men hem de gedaante geven die het grootste aantal gelovigen oplevert of kassucces in Hollywood. Jezus evolueert met de gelovige mee. Zoveel geeft God nu om ons!

Waarom herkenden de meeste joden Jezus niet als de messias?
Eerst ruimt Strengholt een wat hij noemt misverstand uit de weg door te wijzen op Handelingen dat hij leest als zouden er tienduizenden geweest zijn die in hem geloofden. De vrijdenker geeft echter in het geheel geen blijk slachtoffer te zijn van dit misverstand. Zijn vraag staat recht overeind al zou Handelingen er nog honderdduizend bij fantaseren.

De apologeet laat vervolgens weten dat de joodse theologen het volk een verkeerd beeld hadden gegeven van de Messias. De Messias zou een machtige koning zijn. Uiteraard zou dat betekenen dat hij met de Romeinen korte metten zou maken.

 
Maar dit is nu juist het punt dat hij hard maken moet. Wie zegt dat die joodse theologen ongelijk hadden, en op basis waarvan? Zoals in het vorige al naar voren kwam zijn alle zogenaamde profetieën die Matteüs naar voren haalt helemaal geen profetieën. Ze zijn stuk voor stuk nepargumenten waarmee hij probeert van Jezus de Messias te maken. Terwijl profetieën die het duidelijk hebben over een toekomstige Messias die een machtig koning zal zijn en alle volken zal overheersen niets aan duidelijkheid overlaten. Ze zijn zelfs zo duidelijk dat de christenen ze nooit ontkend hebben, maar ze hebben moeten uitleggen door te zeggen dat de Messias in twee fasen komt. De eerste keer als ‘lijdende knecht’ en pas de tweede keer als machtige koning. Dat dit zeer geforceerd klinkt zal iemand die er voor het eerst van hoort duidelijk zijn. Dit wordt nog versterkt omdat de christenen bovendien nog beweerden dat de tweede komst spoedig zou gebeuren, iets wat in de verste verten niet uitkwam. Erger nog, de christenen laten Jezus zelf die voorspelling doen! Dus de christenen zetten zelf Jezus voor schut als een valse profeet (lees Dt. 18). Tel daar nog bovenop dat niemand van de vromen in eeuwen voordat het christelijk geloof opkwam in het Oude Testament had gelezen dat de Messias eerst als ’lijdende knecht’ zou komen en daarna nog een keer als machtige koning. Hoe duister kan men een goddelijk geïnspireerd boek maken?

 
Ook wijdt Strengholt geen woord aan zaken die volkomen onoverkomelijk waren voor veel vrome joden. Jezus mocht het dan eens zijn met het gros van het gewone volk en de farizeeërs dat er een hemel is, een hel, demonen en een Satan, maar de geleerde sadduceeër wist wel beter: niets van dat alles staat in de Torah, dus zijn dat allemaal later erbij gefantaseerde fabeltjes, overgewaaid uit het heidendom. Er bestaat voor al die zaken geen goddelijke openbaring. En Satan de overste der wereld noemen is al helemaal godslasterlijk. En een wet van Mozes mag dan vervuld zijn door Christus, dat is toch geenszins een reden waarom men dan tegen iedereen kan zeggen dat die wetten nu afgeschaft zijn en men ze niet hoeft onderhouden? Het christelijk geloof is eenvoudig warhoofdigheid in het kwadraat.

En als de christenen, die Jezus al gauw tot geïncarneerde God promoveerden, gelijk hebben en men zó over Jezus moet denken, dan is dat voor de vrome jood nóg erger. Het groeit uit tot de allergrootste godslaster.
Er zullen niet veel atheïsten zijn die de joodse logica (die overigens door de latere moslims is overgenomen) van dat laatste punt zullen ontgaan.

Waarom vervloekte Jezus de vijgenboom die buiten het seizoen geen vrucht droeg?

Hier komt Strengholt aan met het antwoord dat hij het niet weet. Hij vindt het ook maar een vreemd verhaal.
Eerlijk!, denk je dan als lezer. Totdat je hem meteen er achteraan hoort zeggen dat de oorspronkelijke lezers het vast wel beter begrepen. We hadden het moeten raden. Dat een bijbelschrijver ooit eens een steekje zou laten vallen, God forbid!, zoiets is voor een apologeet volstrekt onmogelijk te geloven.

Maar goed, laat het nieuwste bijbelonderzoek het nu helemaal eens zijn met de apologeet. Men heeft inmiddels de achtergrond van het verhaal gevonden, hetgeen alles duidelijk maakt.

Dit verhaal laat duidelijker dan vele andere verhalen zien dat het volkomen opgemaakt is aan de hand van één bepaalde passage in het Oude Testament, namelijk Hosea 9. Men kan in dat hoofdstuk lezen zowel over de vijgenboom die zonder vrucht is en verdort, als over vijandigheid jegens de profeet Gods en hoe de zondaren uit de tempel weggejaagd worden:

8:9 De profeet die in dienst van God waakt over Efraïm, vindt op al zijn wegen hinderlagen en stuit tot in het huis van zijn God op vijandigheid. Ze zijn diep gezonken.
10 Jullie voorouders keurde ik als vroege vijgen, eerstelingen van de vijgenboom. Maar ze wijdden zich aan de god van de schande.
15 Om hun wangedrag verjaag ik hen uit mijn huis.
16 Geveld is Efraïm: zijn wortels verdroogd, een boom zonder vrucht.

Er kan in dit geval geen twijfel over bestaan dat het evangelieverhaal is opgemaakt aan de hand van hoofdstuk 9 van het boek Hosea. De vermelding van een vijgenboom die verdort, om een ander verhaal heen gewoven waarin zondaren uit de tempel worden weggejaagd, kan eenvoudig niet op toeval berusten.

Het bijbelonderzoek van de laatste jaren ontdekt dit steeds meer. Op dezelfde manier kan men tegenwoordig aantonen dat 2 Kon. 4:42vv gebruikt is om de verhalen van de wonderbaarlijke spijziging op te maken. Men kan nu tot in details natrekken op welke manier de evangelieverhalen verzonnen zijn. Hoe meer voorbeelden je vindt, des te meer je bevestiging krijgt dat het hele evangelieverhaal op deze manier in elkaar is gezet.

Jezus geloofde ook in Adam en Eva, de zondvloed, de exodus. Wist hij dus niet beter en zag hij mythen aan voor waar gebeurde geschiedenis?

Voordat Strengholt er een boekje van maakte kwam hij op zijn blog met deze reaktie op bovenstaande vraag ( zie http://strengholt.blogspot.fi/2012_09_01_archive.html , antwoord op vraag 35 die daar per ongeluk aangegeven staat als vraag 5):

Ja en? Wat is de vraag? Ah… o ja… die verhalen uit de bijbel zijn mythen. En omdat Jezus ernaar verwees zit er iets helemaal fout? Dat was verkeerd van hem?

Los van de vraag naar het historische waarheidsgehalte van de verhalen, dat Jezus ze citeert zegt niets over de historiciteit, noch dat hij de historiciteit zou erkennen door de verhalen als voorbeelden te gebruiken. Jezus deed niks anders dan de bekende en verhalen uit zijn tijd gebruiken om mensen een les te leren.

Hij onderwijst dus dat we absoluut niet kunnen weten of Jezus ze beschouwde als waar gebeurde geschiedenis.

 
Vreemd dat hij in het gedrukte boekje een paar maanden later dan hiermee kan aankomen:

 ”Overigens denk ik inderdaad dat hij uitging van de historiciteit van de verhalen, en dat doe ik dus ook.”

Strengholt volgt dus zelfs de implicaties van zijn eigen argumenten niet op. Dit geeft sterk de indruk dat voor Strengholt de waarheidsvraag maar een spelletje is. Wat maar bedacht kan worden om het retorische spel te winnen is waar het bij hem om gaat.

 
Het kan natuurlijk zijn dat Strengholt na zijn eerste reactie op deze vraag zich later heeft laten overreden door steekhoudende redenaties van ene Rereformed waar hij een link naar krijgt op zijn blog. Rereformed laat in die posting ergens op freethinker zien dat er unanieme overeenstemming tussen Joodse en vroegchristelijke schrijvers bestond dat er een wereldwijde overstroming heeft plaatsgevonden. In dat geval krijgt Strengholt een pluim voor het meteen herkennen van argumenten die zijn fundamentalisme krachtiger kunnen ondersteunen. Het is niet te hopen dat hij wat meer van Rereformed gaat lezen. Want dat zou het plezier voor de apologeet grondig bederven.

Waarom ging Jezus te keer met een gesel tegen de verkopers? Hield hij zich niet aan zijn eigen ethiek van geweldloosheid?
De apologeet blijkt uit deze vraag geen hout te kunnen snijden. Eerst komt hij met een retorische vraag:

“Is het erg om boos te zijn?”

En hij eindigt met

“Als mensen moeten we een vreedzame levensstijl hebben. Dat betekent niet dat we in geval van schrijnend onrecht niet heel boos zouden moeten worden!”

Maar het punt dat aangesneden werd was helemaal niet ‘boos worden’. Het was geweld aanwenden om je zin te krijgen of een statement te maken.

 Zoals iedere moderne schoolmeester weet kan boos zijn nog goed samengaan met een leer van liefde, zachtmoedigheid en vrede. Maar geweld niet.

Jammer dat Jezus nog niet in onze tijd leefde. Hij zou aan Amnesty International een voorbeeld kunnen nemen om het beter te doen. Amnesty International is al decennia lang boos op van alles en nog wat. Maar ze hebben nog nooit een aktie ondernomen om een bepaalde gevangenis waar ‘schrijnend onrecht’, zoals marteling, plaatsvindt bij verrassing te gaan bestormen en de gevangen daarin te bevrijden.

Jezus kan ook nog een voorbeeld nemen aan Greenpeace: “Sometimes the best way to get something done is to go out there and stand up for what you believe in, no matter what. Guiding all of our actions, always, is our commitment to nonviolence”.

Het kan toch niet dat Jezus met een zweep al die kooplui van het tempelplein verdreef? Dat is toch onvoorstelbaar?

Strengholt antwoordt weer wat hij al zo vaak geantwoord heeft:

”Omdat iets onvoorstelbaar lijkt hoeft het nog niet onwaar te zijn”.

Beter dan als een lame duck het spel voort te zetten had hij kunnen antwoorden dat het juist verre van onvoorstelbaar is. Overal kan men voorbeelden vandaan halen dat de regel juist is dat één persoon die ’verteerd wordt’ door een ideaal een hele grote groep mensen die gewoon bezig zijn met hun dagelijks leven, in de greep kan houden. Des te meer wanneer het nog gekoppeld wordt aan een grote charismatische persoonlijkheid die een wapen heeft en die bovendien onverschrokken is. Tel daarbij nog op dat hij gevolgd wordt door een groep volgelingen die meteen woedend zullen worden zodra de held aangevallen wordt.

Maar misschien begrijp ik de reden waarom hij niet op deze manier kon antwoorden. Dit verhaal van geweld in de tempel laat dus juist op de beste manier zien hoe het geweldadig optreden van zelfs één man al veel effectiever is dan pacifisme. En deze conclusie zou menig modern christen niet willen trekken.